विंदा करंदीकर - मराठी साहित्यिक

Sandip Sonar Friday, February 25, 2022

ओळख मराठी साहित्यिकांची

साहित्यिक - विंदा करंदीकर

Vinda Karandikar

📲 मराठी साहित्यिक विंदा करंदीकर यांच्या जीवन कार्यावर आधारित ऑनलाईन प्रश्नमंजुषा चाचणी सोडविण्यासाठी येथे क्लिक करा. 👈

🔻पूर्ण नाव - गोविंद विनायक करंदीकर

🔻टोपणनाव - विंदा, विंदा करंदीकर

🔻जन्म - २३ ऑगस्ट १९१८, [धालवली ], सिंधुदुर्ग

🔻मृत्यू - १४ मार्च २०१०, मुंबई, महाराष्ट्र.

🔻कार्यक्षेत्र - कवी, समीक्षक

🔻साहित्य प्रकार - कविता, बालसाहित्य, अनुवादित साहित्य, समीक्षण,विरूपिका

🔻प्रसिद्ध साहित्यकृती - अष्टदर्शने, स्वेदगंगा

🔻वडील - विनायक हरी करंदीकर

🔻पत्नी - सुमा गोविंद करंदीकर (कु .कुसुम दामले)

🔻पुरस्कार - ज्ञानपीठ पुरस्कार, कबीर सन्मान,

जनस्थान पुरस्कार, कोणार्क सन्मान

✴️ गोविंद विनायक करंदीकर उर्फ 'विंदा करंदीकर' हे मराठीतील कवी, लेखक, अनुवादक, व समीक्षक होते. देशाच्या साहित्य क्षेत्रातला सर्वोच्च प्रतिष्ठेचा एकोणचाळिसावा ज्ञानपीठ पुरस्कार त्यांना अष्टदर्शने या साहित्यकृतीसाठी प्रदान करण्यात आला. वि.स. खांडेकर आणि कुसुमाग्रजांनंतर हा पुरस्कार मिळवणारे ते तिसरे मराठी साहित्यिक होते. याशिवाय करंदीकरांना महाराष्ट्र साहित्य परिषद पुरस्कार, कुसुमाग्रज पुरस्कार, कबीर सन्मान, जनस्थान पुरस्कार सारखे अनेक सन्मान व पुरस्कार देण्यात आले.

✴️ विंदाचे वडील विनायक करंदीकर कोकणात पोंभुर्ला येथे असत. विंदांनी त्यांचे शिक्षण कोल्हापूर येथे पूर्ण केले. हैदराबाद मुक्ती संग्रामात भाग घेतला आणि त्यासाठी तुरुंगवासही भोगला. कोकणच्या आर्थिक मागासलेपणाबद्दल ते संवेदनशील होते. राष्ट्रीय स्वयं संघ ते मार्क्सवाद असा त्यांचा वैचारिक प्रवास राहिला, पण ते अशा कोणत्याही संघटनेचे सभासद झाले नाहीत. अर्थार्जनासाठी त्यांनी अध्यापन स्वीकारले. बसवेश्वर कॉलेज, रत्नागिरी, रामनारायण रुईया महाविद्यालय , मुंबई, एस.आय.ई.एस. कॉलेज इत्यादी महाविद्यालयांमध्ये ते इंग्रजी विषयाचे प्राध्यापक होते. केवळ लेखन करण्यासाठी, इ.स. १९७६ मध्ये व्यावसायिक आणि इ.स. १९८१सालामध्ये त्यांनी स्वेच्छानिवृत्ती घेतली. विंदाचे वैयक्तिक जीवन साधे, स्वावलंबी राहिले. त्यांनी स्वातंत्र्य-सैनिकांना मिळणारे वेतनपण कधी स्वीकारले नाही. काटेकोरपणाबद्दल त्यांची भूमिका नेहमी आग्रही राहिली.

✴️ विंदांना इ.स. २००३ साली बेचाळिसावा ज्ञानपीठ पुरस्कार मिळाला. त्यांना मिळालेल्या ज्ञानपीठ पुरस्काराची रक्कम त्यांनी साने गुरुजी राष्ट्रीय स्मारकाकडे सुपूर्द केली होती. या रकमेच्या व्याजातून दरवर्षी ‘दर्पण’कार बाळशास्त्री जांभेकर यांच्या नावे अन्य भाषेतून मराठीमध्ये अनुवादित झालेल्या पुस्तकाला पुरस्कार द्यावा असे त्यांनी सुचविले होते.

✴️ महाराष्ट्र सरकार २०११सालापासून साहित्यिकांना विंदा करंदीकर जीवनगौरव पुरस्कार देते.

✴️ विंदांनी मराठी काव्यमंजूषेत विविध घाटाच्या रंजक व वैचारिक काव्यलेखनाची भर घातली, मराठी बालकवितेची मुहूर्तमेढ रोवली. विंदा, मंगेश पाडगावकर आणि वसंत बापट या ज्येष्ठ कवित्रयींनी संपूर्ण महाराष्ट्रात एकत्रित काव्यवाचनाचे असंख्य कार्यक्रम करून कविता जनसामान्यांपर्यंत पोहोचतील असे पाहिले. विंदाचे पहिले काव्यवाचन आचार्य भागवत यांच्याकडे झाले. इ.स. १९४९ साली पुण्यात भरलेल्या मराठी साहित्य संमेलनातील पहिल्या जाहीर काव्यवाचनाने त्यांचा मराठीभाषकांस परिचय झाला.

✴️ विंदा करंदीकर यांचे पुरस्कार आणि पदवी -

🔸कबीर सन्मान १९९१

🔸कवी कुसुमाग्रज पुरस्कार (१९८७)

🔸कुमारन् आसन पुरस्कार (१९७०)

🔸केशवसुत पुरस्कार

🔸कोणार्क सन्मान (१९९३)

🔸जनस्थान पुरस्कार १९९३

🔸भारतीय भाषा परिषद सह्यादी पुरस्कार (१९९९)

🔸महाराष्ट्र फाउंडेशन गौरव पुरस्कार (१९९७)

🔸महाराष्ट्र साहित्य परिषद पुरस्कार (१९८५)

🔸विद्यापीठांच्या डी.लिट्‌स

🔸डॉ. लाभसेटवार साहित्य पुरस्कार (२००२)